Uzaktan ve yapay zeka destekli çeviri hizmetleri, sağlık çevirmenliği alanında erişilebilirlik ve eşitliği artırma potansiyeline sahip önemli teknolojik gelişmeler olarak öne çıkmaktadır.
Bu teknolojiler, göçmenler, mülteciler ve azınlık grupları başta olmak üzere, dil engelleri nedeniyle sağlık hizmetlerinden yeterince faydalanamayan bireylerin ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflemektedir.
Uzaktan Sözlü Çeviri ve Teletıpın Erişilebilirlik ve Eşitliğe Etkisi
Uzaktan sözlü çeviri (Video Konferans Çevirisi – VRI ve Telefon Üzerinden Çeviri – OPI) ve teletıp, iletişim engellerini büyük ölçüde azaltarak ve hizmetin hızını artırarak erişilebilirliği ve sağlıkta eşitliği doğrudan desteklemektedir:
- İletişim Engellerinin Aşılması ve Toplumsal Kapsayıcılık:
- Uzaktan yürütülen sağlık çevirmenliği sayesinde, iletişim bariyerlerinin önüne geçilerek sağlık hizmetinde eşitlik (healthcare equity) sağlanması mümkündür.
- Toplum çevirmenliğinde kullanılan teknoloji destekli araçlar, mülteci ve göçmenlerle iletişimde anlık çeviri yapabilme olanağı sunarak iletişim engellerini büyük ölçüde azaltmakta ve toplumsal kapsayıcılığın güçlenmesine katkıda bulunmaktadır.
- Uzaktan sözlü çeviri, çevirmene kolay erişilebilirlik (convenient accessibility) fırsatı sunmaktadır.
- Hizmete Erişilebilirliğin Artırılması (Teletıpın Rolü):
- Bilgi iletişim teknolojileriyle gündeme gelen teletıp, coğrafi, finansal, sosyokültürel ve altyapısal engellerin teknoloji ile aşılması üzerinde durmuştur.
- Teletıp, uzaktan danışma, izleme ve teşhis etme hizmetleri sunarak uzak ve yetersiz hizmet alan bölgelere erişimi kolaylaştırmıştır. Bu, coğrafi erişilebilirliği iyileştiren (improving geographical accessibility) önemli bir araçtır.
- Teletıp, engelli bireyler de dahil olmak üzere savunmasız bireyler için sağlık hizmetine erişilebilirlik önündeki engelleri ortadan kaldırma (addressing health barriers) ve uzaktan erişimle hizmette eşitliği sağlama (equity compensation) konularını vurgulamıştır.
- Telefon veya video yoluyla yapılan sözlü çeviri, aynı zamanda hasta bekleme sürelerini azaltarak (overall patient wait-times) ve düşük maliyet (low cost) sağlayarak hizmetin erişilebilirliğini ve verimliliğini artırmaktadır.
- İncelenen çalışmalar, uzaktan sözlü çeviri aracılığıyla iletişime erişimde eşitliğin artmasını değerlendirmiştir.
- Karşılaşılan Erişilebilirlik Zorlukları:
- Video konferans çevirisinin (VRI) yaygın kullanımı, erişim konusundaki engeller için bir çözüm oluşturmasına rağmen, hastaların teknolojiye erişimde eşitsizlik (unequal patient access to technology) gibi birtakım zorlukları da beraberinde getirmiştir.
- Teletıp, bilişim açısından engellerle ve yasal kısıtlamalarla da karşı karşıya kalabilmektedir.
Yapay Zeka Destekli Çevirinin Erişilebilirlik ve Eşitliğe Etkisi
Yapay zeka (YZ) destekli dil çevirisi araçları, özellikle sağlık sektöründe iletişimde eşitliği sağlama (health equity) açısından önemli bir rol üstlenmektedir:
- Sağlıkta Eşitliğin Geliştirilmesi:
- Yapay zeka (ChatGPT gibi) destekli dil çevirisi, İngilizce yeterliliği olmayan bireylerin sağlık hizmetlerinden eşit şekilde faydalanmasını destekleyerek sağlıkta eşitliği ilerletmeyi amaçlamaktadır.
- YZ kullanımı sayesinde çeviri hizmetinin yaygınlaşması ve kolaylaşması (expansion and facility of interpreting services) mümkündür.
- Bu, bireylerin sağlık alanında iletişim hizmetine kolayca erişimde eşitlik (health equity through communication services) sağlamaktadır.
- Doğruluk ve Güvenilirlik:
- Sağlık çevirmenliğinde yapay zeka sayesinde yüksek doğruluk oranı (higher accuracy) elde edilmesi, teknolojinin alana sağladığı büyük katkılardan biri olarak görülmektedir.
- Ancak, çeviri yazılımlarının uzman sağlık çevirmeni tarafından kullanılmaması durumunda, tıbbi uygulama hatasına neden olan medikolegal sıkıntılar yaratma riski bulunmaktadır.
- Altyapı ve Politika İhtiyacı:
- Yapay zekanın sağlık çevirisinde kullanılabilmesi için, hastanın rızasıyla toplanan verilerin kimliksizleştirme yöntemiyle (de-identification) gizlilik ilkesine bağlı olarak geliştirilmesi, yasal engelleri ortadan kaldırabilir.
- Sağlık çevirmenliğinde yapay zeka kullanımına ilişkin hukuksal bir çerçevenin (politikanın) geliştirilmesi de vurgulanmıştır.
- Yapay zeka teknolojisi destekli atölye çalışmalarının ve eğitimlerin, hekimler ve meslek toplulukları tarafından teşvik edilmesi, adaptasyon sürecini hızlandıracağı ve sağlık çevirmenliğinde farkındalığı artıracağı savunulmuştur.
Kaynak: Teknoloji Destekli Sağlık Çevirmenliği Üzerine Bir Alanyazın Çalışması A Literature Review on Technology-Assisted Healthcare Interpreting Araştırma Makalesi / Research Article Beyza Nur ZORLU, Arsun URAS https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4361458
