Video oyunu çevirisi ve yerelleştirmesi süreçlerinin temel zorlukları, dilsel ve kültürel adaptasyonun karmaşıklığından, teknik kısıtlamalara ve tutarlılık gereksinimlerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Kaynaklara göre, bu sürecin temel zorlukları şunlardır:
1. Dilsel ve Kültürel İçeriğin Aktarılması (Anlam ve Deneyimin Korunması)
Video oyunu çevirmenleri için en kritik zorluklardan biri, oyun deneyimini (gaming experience) koruyarak metnin anlamını hedef kültüre uygun hale getirmektir.
- Mizah ve Kelime Oyunlarının Kaybı: Oyunlar, oyuncuyu eğlendirmeyi amaçlayan şakalarla doludur. Birçok şaka, doğrudan çevrilemedikleri için kültürel olarak yerleşik konuşma dilinden veya kelime oyunlarından (puns) türemiştir. Mizah kaybı ve anlam kaybı, çeviri sırasında sıkça karşılaşılan bir sorundur. Örneğin, Uncharted 4 analizinde, uygunsuz bulunan 57 satırın 49’u (%85.1) mizah ve anlam kaybından muzdaripti. Bu tür durumlarda, mizahı yeniden yaratmak için orijinal eserde önemli değişiklikler gerektirebilecek yeniden yazma (rewriting) yöntemleri kullanılır.
- Argo ve Konuşma Dili (Colloquial Language): Karakterler arasındaki diyaloglar genellikle konuşma dilinde (colloquial style) yazılır. Çevirmenler, orijinal metnin anlamını korumak için buna çok dikkat etmelidir. Ancak, çeviri sürecinde birçok cümle temel anlamlarını ve tonlarını kaybeder.
- Dil ve Kültür Farkındalığı: Yerelleştirme, içeriği hedef kültür ve kitle için daha uygun hale getirmek amacıyla kültürel ve dilsel farklılıkları dikkate alarak bir ürünün veya yazılımın değiştirilmesi sürecidir. Çevirmenin görevi yalnızca bilgi yapısını aktarmak değil, aynı zamanda ortak insan deneyimine dayanarak farklı kültürel bileşenler arasında arabuluculuk yapmaktır.
- Karakterizasyon ve Kayıt (Register): Karakterlerin kişisel özelliklerini, bölgesel konuşma kalıplarını ve tavırlarını yansıtmak önemlidir. Dilin resmi, gündelik veya cinsiyete özgü olup olmadığı belirlenmezse, alıcı yanlış bilgi alabilir. Ayrıca karakterlerin yaşları önemlidir (örneğin, bir çocuk bir yetişkinden farklı konuşabilir), bu da yaş farkının doğru bir şekilde aktarılmasında sorunlara yol açabilir.
2. Bağlamsal ve Tutarlılık Zorlukları
Oyun çevirisi, basit metin çevirisinin ötesine geçtiği için oyunun bağlamı ve serinin geçmişi hayati önem taşır.
- Bağlamsal Bilgi Eksikliği: Oyun deneyimini korumak için oyunun geçmişini, serinin önceki oyunlarını veya sürümlerini, kültürel referansları, tarihsel unsurları veya ilgili diğer medyayı anlamak kritik öneme sahiptir.
- Seri İçi Tutarlılık Sorunları: Oyun bir serinin parçasıysa, önceki oyunlardaki materyallerin (örneğin, önemli alıntıların veya karakterlerin anahtar ifadelerinin) çevirileri dikkate alınmalıdır. Uncharted 4‘te Nathan Drake için anahtar olan Latince bir ifadenin (“Sic parvis magna”) önceki oyunlardaki çevirisiyle uyumsuz ve yavan bir şekilde çevrilmesi önemli bir kusur olarak belirtilmiştir.
- Birden Fazla Editörün Çalışması: Aynı yerelleştirme projesinde birden fazla editörün çalışması, üslup ve ton açısından önceki bölümlerden kopuk görünen diyaloglara veya bölümlere yol açabilir, bu da kafa karışıklığı yaratır. Çevirinin tutarlılığını ve orijinalin hissini korumak önemlidir.
- Popüler Kültür Referansları: Çevirmenlerin, çizgi romanlar ve sinema gibi küresel popüler kültürün diğer biçimlerine yapılan göndermeleri ve metinler arası bağlantıları tespit etme yeteneği şarttır.
3. Süreç ve Kalite Zorlukları
Yerelleştirme, çevirinin yanı sıra çok sayıda profesyonel görevi içeren geniş bir süreçtir.
- Uzmanlık Gereksinimi: Çeviri tarihi, önlenebilir hatalarla doludur ve bu hatalar oyuncunun deneyimini büyük ölçüde etkiler. Her yazarın çeviri yapamaması veya her çevirmenin yaratıcı yazarlık yeteneğine sahip olmaması, süreçteki karmaşık bağlantıyı gösterir. Çevirmenin yaratıcı ve özgün olması gerekir.
- Kapsam ve Disiplin: Yerelleştirme; çeviriye ek olarak düzenleme, prova okuması, entegrasyon, bölgesel adaptasyon ve kalite güvencesini (QA) içerir. Çevirmenlerden, dilsel doğruluk, prosedürel etkinlik ve yönetim disiplini arasında bir denge bulmaları beklenir.
- Yanlış Varsayımlar: Dilbilgisi bilgisi az olan birçok kişi, kısmen mantıkları hatalı olduğu ve kısmen de sözlüklerin yabancı dil ediniminde önemli bir etkisi olduğu için dil transferi hakkında yanlış varsayımlarda bulunmaya devam eder.
Özetle, video oyunu yerelleştirmesinde nihai amaç, hedef kitlenin beklentilerini karşılamak ve oyunun yapısını değiştirmeden, akıcı ve doğal diyaloglar sunarak oynanabilirliği ve satışları artırmaktır. Bu hedefe ulaşmanın önündeki en büyük engeller, mizahı ve konuşma dilini hedef kültüre tonal olarak doğru ve bağlamsal olarak tutarlı bir şekilde aktaramamaktır.
Kaynak: Translation and Localization of Video Games: An Analysis of Uncharted 4 in Turkish … Video Oyunlarının Çevirisi ve Yerelleştirilmesi: Uncharted 4’ün Türkçesinin Bir Analizi Begüm Ceren ONAR, Güven ÇATAK https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1982819
