Uncharted 4: Bir Hırsızın Sonu video oyununun Türkçe yerelleştirmesi, orijinal İngilizce altyazılarıyla karşılaştırmalı olarak incelendiğinde, çeviri stratejilerini kullanmakla birlikte, özellikle mizah, argo dil ve serinin tutarlılığını koruma konularında büyük zorluklarla karşılaşmış ve çoğunlukla başarısız olmuştur.
Bu analiz, oyundaki orijinal İngilizce ve profesyonelce uyarlanmış Türkçe altyazıları karşılaştıran ve 67 diyalog satırını Yerelleştirme ve Yabancılaştırma (Domestication and Foreignization), Transkreasyon (Transcreation), Anlam ve Mizahı Yeniden Yaratma (Re-creating Meaning and Humor) gibi temel stratejiler üzerinden inceleyen bir çalışmaya dayanmaktadır.
Genel Başarı ve Hata Oranları
Yapılan kodlama ve analiz sonuçlarına göre, Uncharted 4‘ün Türkçe yerelleştirmesi istenen akıcılık ve tonu sağlamada yetersiz kalmıştır:
- Uygunluk Oranı: Kodlanan 67 diyalog satırından yalnızca 10 tanesi (%14.9) uygun bulunmuştur.
- Hata Oranı: Geriye kalan 57 satır (%85.1) uygunsuz bulunmuştur.
- Temel Problem: Uygunsuz bulunan 57 satırın 49’u, anlam ve mizah kaybından muzdaripti.
Çalışma, Uncharted 4’ün Türkçeye uyarlanmış versiyonunun, orijinal eserin tutarlılığını ve hissiyatını koruma konusunda sorunlar yaşadığını göstermektedir.
Uygulanan Çeviri Stratejileri ve Başarısızlık Alanları
Çeviri sürecinde en çok zorlanılan ve hata yapılan alan, mizahın ve karakterlerin konuşma dilinin (colloquial style) aktarılması olmuştur.
1. Mizah ve Anlamın Kaybı (Re-creating Meaning and Humor)
Oyunun baş karakteri Nathan Drake, durumlara mizahi yaklaşımıyla tanınır ve serinin tüm oyunları mizahi ve konuşma diline uygun bir tarz izlemiştir. Ancak, analiz edilen birçok yerde mizahın yeniden yaratılması stratejisi başarısız olmuştur.
- Sarkazmın Kaybı: Diyaloglardaki iğneleyici ve alaycı ton (sarcasm) sıklıkla kaybolmuştur. Örneğin, Elena’nın Nate’e takıldığı anlarda kullanılan sarkazm (“I didn’t get the full tour… I was a little preoccupied with finding you”) Türkçe versiyonda aynı alaycı hissi vermemiştir.
- Argo ve Günlük Dilin Kaybı: “Hell yeah” gibi argo ifadeler, “Hazırım tabii” gibi çok resmi ve düz bir şekilde çevrilmiştir, bu da karakterlerin tonunu zedelemiştir.
- Anlam Çatışması: Çevirmen, bazı yerlerde anlamı bozacak kelimeler kullanmıştır. Örneğin, Sam’in bir grup hırsızı tanımlarken kullandığı “high class, low-life criminals” ifadesi, Türkçe çeviride zıt anlamlı olan “üst tabaka” ve “ayak takımı” kelimelerinin aynı kişiler için kullanılması nedeniyle anlam kargaşasına yol açmıştır.
2. Bağlamsal ve Seri İçi Tutarlılık (Remaining Loyal to the Origin)
Seri oyunların yerelleştirmesinde, önceki oyunların hikâyesine ve çevirisine sadık kalmak kritik öneme sahiptir. Uncharted 4‘ün yerelleştirmesinde bu alanda ciddi bir eksiklik tespit edilmiştir:
- Kilit Latince İfadenin Tutarsızlığı: Nathan Drake için anahtar niteliğinde olan ve seride defalarca kullanılan Latince ifade “Sic parvis magna” (“Greatness from small beginnings” / “Büyüklük, küçük başlangıçlardan gelir”). Bu ifade, önceki oyunlardaki çevirisiyle uyumlu olmayan, çok kelimesi kelimesine (literal) ve yavan bir şekilde çevrilmiştir. Bu durum, serinin akıcılığı ve devamlılığı açısından önemli bir kusur olarak görülmektedir.
- Bağlamsal Bilgi Eksikliği: Bazı çevirilerde, çevirmenin karakterlerin yaşı veya bölümün genel bağlamı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı görülmüştür. Örneğin, Nate ve Sam’in çocukluklarının geçtiği bölümlerdeki diyaloglar, yaş farkının yansıtılmasında başarısız olmuş ve çok edebi kalmıştır.
- Yanlış İfade Seçimi: “Piece of cake” (Çocuk oyuncağı) gibi argo bir ifadenin “Çok kolay bir iş” olarak çevrilmesi, günlük dildeki hissi kaybetmiştir.
3. Literallik ve Kelimesi Kelimesine Çeviri (Literal Translation)
Karmaşık bir anlatıya sahip olmayan oyun türleri için uygun olan literal çeviri stratejisi, Uncharted 4‘ün hikâye odaklı diyaloglarında ton ve anlam kaybına yol açmıştır.
- “I suppose I can live with that” ifadesinin kelimesi kelimesine ve duygudan yoksun olarak “Kabul edilebilir” şeklinde çevrilmesi, mizahın ve karakterin ruh halinin kaybolmasına neden olmuştur.
Başarılı Uygulanan Stratejiler (Transkreasyon ve Yabancılaştırma)
Çalışma, Uncharted 4 yerelleştirmesinde başarılı transkreasyon ve ifade seçimlerinin de olduğunu belirtmiştir:
- Transkreasyon ile Mizahın Korunması: Bazı diyaloglarda, mizahın tonunu korumak veya hatta geliştirmek için başarılı transkreasyonlar (yeniden yaratıcı çeviri) kullanılmıştır.
- Örneğin, “Just busting your chops” ve buna karşılık “Yeah, well the chops are plenty busted already” şeklindeki esprili konuşma, Türkçe versiyonda da mizahı koruyan yaratıcı ifadelerle aktarılmıştır (“Sadece şaka yapıyorum” / “Evet, zaten halimiz şaka gibi”).
- “Don’t be a stranger” ifadesi, Türkçe’ye “Arayı açma” olarak çevrilerek günlük konuşma diline uygun ve yerelleştirilmiş harika bir ifade seçimi yapılmıştır.
- Deyimin Yerelleştirilmesi: “He pulled a Houdini on me” (Houdini gibi sırra kadem bastı) ifadesinin Türkçe’ye “Birden sırra kadem bastı” şeklinde çevrilmesi, yerel bir deyim kullanarak anlamı ve hissi koruyan başarılı bir yöntemdir.
- Orijinal Dili Koruma (Yabancılaştırma): “Gringo” gibi argo bir ifadenin Türkçe çeviride aynen korunması, atmosferi sağlam tutma açısından başarılı bulunmuştur.
Sonuç
Genel olarak, Uncharted 4‘ün Türkçe yerelleştirmesi, teknik olarak çevrilmiş olsa da, yaratıcı bir hikâyenin duygusal, mizahi ve akıcı deneyimini (gaming experience) hedef kitleye aktarmada büyük ölçüde başarısız olmuştur. Bu durum, özellikle mizah ve argo dilin yanlış yorumlanmasından veya serinin geçmişine yönelik tutarlılığın (Latince ifade örneği) korunmamasından kaynaklanmıştır.
Kaynak: Translation and Localization of Video Games: An Analysis of Uncharted 4 in Turkish … Video Oyunlarının Çevirisi ve Yerelleştirilmesi: Uncharted 4’ün Türkçesinin Bir Analizi Begüm Ceren ONAR, Güven ÇATAK https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1982819
