Sağlık çevirmenliği alanında teknolojinin etkileri ve disiplinlerarası etkileşim, özellikle Covid-19 salgınından sonra hızla gündeme gelmeye başlamış ve alandaki bilimsel ilerlemeyi belirginleştirmiştir.
Sağlık Çevirmenliği Alanında Teknolojinin Etkileri
Teknolojik gelişmelerin sağlık çevirmenliğine entegrasyonu sayesinde sağlık sektörünün iyileştiği ve çeviri ürününün kalitesinin arttığı görülmüştür. Teknoloji, özellikle toplum çevirmenliği çatısı altında yer alan sağlık çevirmenliği alanında daha hızlı, erişilebilir ve etkili çeviri hizmeti sunulmasını sağlamaktadır.
1. Teknolojik Araçlar ve Yöntemler:
- Uzaktan Sözlü Çeviri (Remote Interpreting): Sözlü çevirinin teknoloji destekli yürütülmesine olanak tanıyan birçok platform (Interprefy, KUDO, Interactio, VoiceBoxer, Speakus) kullanılmaktadır. Araştırmalarda uzaktan yürütülmeye en uygun modun eşzamanlı çeviri olduğu ileri sürülmüştür (%66). Uzmanlık alanları içinde uzaktan uygulanması en elverişli olan alanın sağlık çevirmenliği olduğu saptanmıştır (%26).
- Video Konferans Çevirisi (VRI): Video konferans (Video-Remote-Interpreting) yoluyla yapılan çeviriler, özellikle Covid-19 pandemisi sırasında Avustralya sağlık ortamlarında kapasite artırımına katkıda bulunmuştur. En çok tercih edilen platformlar Zoom, Microsoft Teams ve Cisco Webex olarak sıralanmaktadır.
- Teletıp (Telemedicine): Bilgi iletişim teknolojileri ile gündeme gelen teletıp, coğrafi, finansal, sosyokültürel ve altyapısal engellerin teknoloji ile aşılması üzerinde durmuştur. Teletıp, uzaktan danışma, izleme ve teşhis etme hizmetleri sunarak uzak bölgelere erişimi kolaylaştırmıştır.
- Yapay Zeka (AI): Yapay zeka (ChatGPT gibi) destekli dil çevirisi, özellikle İngilizce yeterliliği olmayan bireylerin sağlık hizmetlerinden eşit şekilde faydalanmasını destekleyerek sağlıkta eşitliği ilerletmeyi amaçlamaktadır. Yapay zeka sayesinde sağlık çevirmenliğinde yüksek doğruluk oranı (higher accuracy) elde edilmesi beklenmektedir.
- Terminolojik ve Sözlüksel Destek Yazılımları: InterpretBank, Interplex, Interpreters’ Help gibi yazılımlar, çevirmene terminoloji veritabanlarına gerçek zamanlı erişim sağlayarak görsel formatta terim çevirisini sunabilmektedir. Otomatik ses tanıma araçlarının (Automatic Speech Recognition) bu yazılımlara entegre olması, bu gelişmeyi desteklemektedir.
2. Sağladığı Fırsatlar ve İyileşmeler:
- Erişim ve Eşitlik: Teknoloji, göçmenler, mülteciler ve azınlık gruplarının sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırarak iletişim engellerini büyük ölçüde azaltmakta ve toplumsal kapsayıcılığın güçlenmesine katkı sağlamaktadır. Uzaktan sözlü çeviri, iletişim bariyerlerinin önüne geçilerek sağlık hizmetinde eşitlik (healthcare equity) sağlamaktadır.
- Hız ve Verimlilik: Çeviri sürecini hızlandırmak ve kolaylaştırmak, teknoloji kullanımının birincil hedefidir. Video veya telefon yoluyla sözlü çeviri, hasta bekleme sürelerini azaltmaktadır. Çevrimiçi çeviri yazılımları, anında erişim (immediate access) sağlamaktadır.
- Maliyet Etkinliği ve Esneklik: Uzaktan sözlü çeviri, çevirmenin iş seyahati yapma ihtiyacını ortadan kaldırarak işveren harcamasını azaltmakta ve çevirmene çalışma esnekliği ve maliyet verimliliği (cost effectiveness) sunmaktadır.
3. Karşılaşılan Zorluklar ve Kısıtlamalar:
- Çevirmenler, uzaktan sözlü çeviride internet bağlantısının süreksizliğini ve sözel olmayan iletişim unsurlarına erişimin kısıtlılığını olumsuz olarak değerlendirmişlerdir.
- Çevirmenlerin fiziksel ağrı ve teknik sorunlar yaşadıkları belirtilmiştir.
- Video konferans çevirisinde düşük ses kalitesi ve beklenmedik teknik sorunlar, çevirmenlerin yerinde çeviriyi uzaktan çeviriye tercih etme nedenleri arasındadır.
- Uzaktan sözlü çevirinin yaygınlaşması, teknolojik sistemler konusunda eğitim sağlayan standartlaştırılmış platformlarda eksiklik ve hastaların teknolojiye erişimde eşitsizlik (unequal patient access) gibi zorlukları beraberinde getirmiştir.
- Uzman sağlık çevirmeni tarafından kullanılmayan çeviri yazılımlarının tıbbi uygulama hatasına neden olan medikolegal sıkıntılar yaratma riski dikkat çekicidir.
Sağlık Çevirmenliğinde Disiplinlerarası Etkileşim
Sağlık çevirmenliği alanında yapılan araştırmaların hem Fen Bilimleri (Life Sciences) hem de Sosyal Bilimler (Social Sciences) alanlarındaki saygın dergilerde yayınlanması, çeviribilimde disiplinlerarası etkileşimin varlığını daha belirgin kılmıştır.
- İşbirliğinin Görünürlüğü: İncelenen dört makaleden, iki derginin Fen Bilimleri alanında (Cureus ve Journal of General Internal Medicine) ve ikisinin Sosyal Bilimler alanında (World Journal of English Language ve Media and Intercultural Communication) yayınlanması, bu disiplinlerarası etkileşimin somut bir göstergesidir.
- Fen Bilimlerinin Çeviriyi Konu Edinmesi: Tıp alanına öncülük eden ülkelerde sağlık çevirmenliği üzerine yayınların yapılması dikkat çekicidir. Sosyal bir alan olan çevirinin, Fen Bilimleri tarafından da konu edinilmesi, disiplinlerarası bir etkileşimin kanıtıdır.
- Gelecek Perspektifi: Günümüzde bilimsel çalışmalarda, bilgi gelişimine temel oluşturma ve yeni fikirler yaratma kapasitesine sahip olan disiplinlerarası etkileşimin ve işbirliğinin önemi üzerinde durulması gerekliliği ön plandadır.
Kaynak: Teknoloji Destekli Sağlık Çevirmenliği Üzerine Bir Alanyazın Çalışması A Literature Review on Technology-Assisted Healthcare Interpreting Araştırma Makalesi / Research Article Beyza Nur ZORLU, Arsun URAS https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4361458
