Kullanma kılavuzları, teknik metin türü içerisinde değerlendirilen belgelerdir. Bu metinlerin çevirisinde hem dilsel hem de biçimsel özellikler önemlidir; ancak kaynaklar, dilsel eşdeğerliğin ve doğruluğun, kılavuzun temel işlevini yerine getirmesi açısından hayati bir öneme sahip olduğunu güçlü bir şekilde vurgulamaktadır.
Kılavuzun temel amacı, kullanıcının ait olduğu ürünü kullanırken doğru hareket etmesini sağlamaktır. Bu nedenle, çevirideki herhangi bir hata veya eksiklik, kılavuzun işlevsiz hale gelmesine ve ciddi kullanım sorunlarına yol açabilmektedir.
İşte dilsel ve biçimsel özelliklerin teknik çeviri sürecindeki önemi:
Dilsel Özelliklerin Önemi (İşlevsellik Açısından Kritik)
Dilsel özellikler, kılavuzun teknik içeriğinin doğru bir şekilde aktarılmasını sağlar. Çevirinin, kaynak dil ile hedef dil arasında anlamsal ve işlevsel eşdeğerlikle aktarılması hedeflenir.
- Netlik ve Anlaşılırlık: Kullanma kılavuzlarındaki bilgiler genellikle teknik içeriklidir. Çevirideki ifadelerdeki bulanıklık (anlam belirsizliği), anlamda yetersizliği beraberinde getirir ve kılavuzun işlevini tam olarak yerine getirememesine neden olur.
- Terminolojinin Doğruluğu: Teknik bir metnin en belirgin özelliklerinden biri içerdiği terimlerdir. Çevirmenin, hem kaynak dilde hem de hedef dilde kullanılan özel alan terimcesini bilmesi gerekmektedir. Terimlerin o metin bağlamında taşıdığı gerçek anlamları bilinmediği ve hedef dilde karşılıkları doğru verilemediği sürece, çeviri metnin işlevinde eksiklikler ortaya çıkması kaçınılmazdır.
- Dilbilgisel Eşdeğerlik: Çevirmenin, hem kaynak dilin hem de çeviri dilinin işleyiş düzenini çok iyi bilmesi, dilbilgisel öğeleri çözümleyebilecek yetide olması gerekmektedir. Aksi takdirde yetersiz bir çeviri ortaya çıkar.
- Hata Türlerinin İşlevi Azaltıcı Etkisi: Kaynaklarda belirtilen ve dilsel kökenli olan tüm çeviri hataları, kılavuzun işlevini doğrudan azaltmaktadır:
- Eksiltme (Omission): Kaynak metindeki bilgilerin eksiksiz çevrilmesi, ürünün daha işlevsel kullanılmasına olanak sağlarken, eksiltme yapılması kullanıcının ürünü işlevsel kullanması açısından olumsuz bir duruma yol açar.
- Anlam Bulanıklığı (Ambiguity): Kullanma kılavuzunun işlevini azaltıcı bir etki oluşturur.
- Anlatım Bozukluğu (Grammatical/Expression Errors): Ürün kullanıcısının kılavuzdan yeterince yararlanamamasına yol açabilir ve dolayısıyla kılavuzun işlevini azaltabilir.
- Yabancı Sözcük Kullanımı: Hedef dilde tam karşılığı varken yabancı sözcük kullanılması, kılavuzun etkin kullanılmasını ve işlevini azaltır.
Biçimsel Özelliklerin Önemi (Okunabilirlik ve Sunum Açısından)
Kullanma kılavuzlarının biçimsel özellikleri, metnin kolay anlaşılması ve okunabilirliği açısından önemlidir, ancak kaynaklar bu özelliklerin hatalı olmasının, dilsel hatalar kadar kritik bir işlevsellik kaybına yol açmadığını belirtmektedir:
- Okunabilirlik ve Biçim: Kılavuzlarda benimsenen biçimin açık, anlaşılabilir ve kolay okunabilir olması gerekir.
- Vurgulama: Konu başlıklarının ve özellikle tehlike durumlarını anlatan uyarı ifadelerinin büyük puntolarla yazılması önemlidir.
- Görsel Destek: Kılavuzlardaki bilgilerin görsel açıdan zengin bir destek içermesi önemlidir. Kullanıcı, anlatılanı resimde görerek daha iyi kavrama imkanına sahip olur.
- Boyut ve Kalınlık: Kılavuzların boyutları standart değildir ve ürünün işlev sayısına göre (basit işlevli fırın ile çok işlevli kamera örneğinde olduğu gibi) boyutları ve kalınlıkları farklı olabilmektedir.
- Biçimsel Eşdeğerliğin İşlev Üzerindeki Etkisi: Kaynaklarda, biçimsel eşdeğerlikle ilgili hataların (örneğin, kaynak metinde beşinci sayfada bulunan bir açıklamanın hedef metinde altıncı sayfaya kayması veya paragraf uzunluğunun değişmesi gibi) kullanma kılavuzunun işlevini azaltıcı bir etki yapmadığı düşüncesiyle inceleme dışında bırakıldığı belirtilmiştir. Bu durum, teknik çeviride dilsel eşdeğerliğin biçimsel eşdeğerliğe göre çok daha önemli olduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak, kullanma kılavuzlarının çevirisinde dilsel özelliklerin (doğru terminoloji, net ifade ve dilbilgisel kesinlik) sağlanması, kılavuzun işlevini kaybetmemesi ve kullanıcının ciddi kullanım sorunlarıyla karşılaşmaması için birincil öneme sahiptir. Biçimsel özellikler ise okunabilirliği ve kavrayışı desteklemek açısından önemlidir, ancak çeviri metnin işlevselliği üzerindeki doğrudan olumsuz etkisi, dilsel hatalara kıyasla daha düşüktür.
Kaynak: Yrd. Doç. Dr, Kırıkkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Fransızca Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı
https://www.ulakbilge.com/makale/pdf/1494005065.pdf
